ቸ

ሀ ለ ሐ መ ሠ ረ ሰ ሸ ቀ በ ተ ቸ ኀ ነ ኘ አ ከ ኸ ወ ዐ ዘ ዠ የ ደ ጀ ገ ጠ ጨ ጰ ጸ ፀ ፈ ፐ

ቸ (ከተ): የተደቀለ የአማርኛ ፊደል (ቸከለንና ቸኩለን ተመልከት)።

ቸ (የነና፣ የከ፣ የጸና፣ የቀ፣ የጄ ተወራራሽ): "ኄር"፣ "ቸር"፣ "ክህለ"፣ "ቻለ"፣ "ጸፈቀ"፣ "ቸፈገ"፣ "ቃመ"፣ "ቻመ"፣ "ጀነነ"፣ "ቸነነ" የመሰለው ኹሉ (ማለት ነው)።

ቸ (የፊ): ወራሽ።

ቸለለ (ጸለለ): ተወ፣ ለገመ (ተለለን ተመልከት)።

ቸለሰ: ከነበለ፣ ደፋ፣ ገለበጠ፣ ጨርሶ አፈሰሰ (ብዙ ውኃን፣ ደምን)። በቀንድ አስተኛ (ማንቍርትን፣ ወንገትን ወደ ላይ፣ ማዥራትን ወደ ታች አደረገ)፡ ዘለሰ (ለማረድ)።

ቸላሳ/ችልስ: የተቸለሰ፣ የፈሰሰ (ክንብል፣ ዝልስ)።

ቸላሽ (ቸላሾች): የቸለሰ፣ የሚቸልስ፣ አፍሳሽ።

ቸል/ቸለል: መተው፣ መጥመም፣ መለገም፣ ዝም ማለት (ዘዳ ፴፩፡ ፯-፰)።

ቸል አለ/ቸለል አለ: ጠመመ፣ ለገመ፣ ዝም አለ።

ቸልተኛ (ቸልተኞች): ቸል የሚል። (መዝ ፲፭፡ ፬፡ ምሳ ፩፡ ፴፪፡ ፲፫፡ ፲፭)።

ቸልታ: ቸል ማለት፣ ጥመት፣ ልግም፣ ዝምታ (ኤር ፵፰፡ ፲)።

ቸልቻ (ንኡስ አግባብ): ና። ምሳሌ: "ብሉና ጠመቱና ዕረፉ።" (ቦዝ አንቀጽ) "ሰው ዐርሶ ወይም ነግዶ ያድራል" (እንዲሉ።)

ቸመቸመ (ከተመተመ): ደመደመ፣ ቸረቸመ፣ አጠረሰ፣ አስተካከለ። አብዝቶ ሠራ፡ ዘራ፡ ቤትን፡ እኽልን አቆመ፡ ጦርን።

ቸምቻሚ: የቸመቸመ፣ የሚቸመችም፣ አብ።

ቸምቻማ/ቸርቻማ: ደምዳማ።

ቸሰረ: ረፈቀ፣ ደነሰረ።

ቸሰቸስ/ቸስቻሳ: የተንቸሰቸሰ፣ የሚንቸሰቸስ (እርጥበት ያለው እንጨት)።

ቸሳሪ: የቸሰረ፣ የሚቸስር (ደንሳሪ)።

ቸሳራ/ችስር: የተቸሰረ (ደንሳራ፣ ድንስር)።

ቸስቸስ አለ: አጐበጐበ።

ቸረ/ቼረ (ከሰኀየረ/ኄረወ): ሰጠ፣ ናኘ፣ ለገሰ።

ቸረቸመ: ሰበረ፣ ሸረፈ፣ በጠፈ፣ አጠረሰ፣ ስለት አሳጣ።

ቸረቸረ (ከሰተረተረ): ፈታ፣ በተነ፣ ተነተነ፣ ዘረዘረ (በጥቂት በጥቂቱ)፣ ሺ (ዕቃን ከመደብር ገዝቶ በዳ ተቀምጦ)።

ቸረቸፈ: ቸረቸመ።

ቸረፈፍ/ቸርፋፋ: የተንቸረፈፈ፣ የሚንቸረፈፍ (እራፊ፣ እንችርፍ)።

ቸሩ: ደጉ፣ ለጋሱ፣ ዶልዷሊ፣ ሳይለምኑት ዝናምን ለዘር፣ ጠልን ለመከር የሚሰጥ መጋቢ ዓለማት። ምሳሌ: "ስለ ቸሩ እግዚኦ" እንዲል ተማሪ።

ቸሪቱ/ቸሪት: ደጊቱ/ደጊት።

ቸሬ (የሰው ስም): "የኔ ቸር" ማለት ነው። ቸሬ የሚባል ሰው ከ፲፱፻፳፰ ዓ.ም በፊት በአዲስ አበባ ይሠራው የነበረ የጥይት ክልስ ነው።

ቸር ቸር አለ: መር አለ (እባቡ፣ ነብሩ)።

ቸር አገር ሄደ: ሞተ፣ ነፍሱ ወደ ሰማይ ዐረገች።

ቸር አገር: የቸር አገር፣ ገነት፣ መንግሥተ ሰማይ፣ ደግ አገር።

ቸር/ቼር (ኄር): ደግ፣ ጻድቅ ሰው፣ ለጋስ፣ እባ መስጠት፣ እጀ ሰፊ፣ ለነፃ የማይል፣ ለድኻ ቆርሶ የሚያጐርስ፣ ቀዶ የሚያለብስ። (ዮሐ ፯፡ ፲፪፡ ፲፡ ፲፩)። በጎ፣ ደህና። ምሳሌ: "ቸር ያውልኽ"፡ "ቸር ያሳድርኽ"፡ "ቸር ያሰማኽ" እንዲሉ።

ቸርቻሚ: የቸረቸመ፣ የሚቸረችም (ሽሪፊ፣ አጥራሽ)።

ቸርቻማ: ሰባራ፣ ሸራፋ።

ቸርቻሪ (ቸርቻሪዎች): የቸረቸረ፣ የሚቸረችር (በታኝ፣ ተንታኝ፣ ዘርዛሪ)፣ ከመደብር ውጭ ሽያጭ።

ቸርቻሪነት: ቸርቻሪ መኾን።

ቸርነት (ኂርውና): ቸር መኾን፣ ለጋስነት። (፩ሳሙ ፳፡ ፲፭፡ ሉቃ ፭፡ ፪ቆሮ ፮፡ ፮)። (የሰው ስም)።

ቸሮች (ኄራን): ሰዎች፣ ለጋሶች፣ ደጃች ሰዎች፣ ጻድቃን።

ቸበቸበ (ጨበጨበ): ጣለ፣ መታ፣ ደበደበ። ምሳሌ: ወጣ እኽልን በለበት። እሳትን በአፈር ወይም በቅጠል አጠፋ። በርካሽ ሸጠ። ዐረደ፣ ቈረጠ።

ቸባቸበ: ወቃቃ፣ ደባደበ።

ቸብ ቸብ አደረገ: እጁን ጸፋ፣ መላልሶ አጨበጨበ።

ቸብ አደረገ: ጭብጨባ ዠመረ። ምሳሌ: "ቸብ አድርግ" እንዲል ዘፋኝ። በፍጥነት ሸጠ፣ ለወጠ።

ቸብቸቦ: ራስ፣ ካንገት በላይ ያለ የሰውነት ክፍል (ቁንጮንና ቆንዳላንም ያስተረጕማል)። ምሳሌ: "ዳዊት የጎልያድን ቸብቸቦ በቈረጠ ጊዜ የፍልስጥኤም ሰዎች ድል ኾነው ሸሹ።" (የወረብና የቅኔ) ጭብጨባ፣ ከጭብጨባ ጋራ የሚባል ወረብ።

ቸብቻቢ: የቸበቸበ፣ የሚቸበችብ (ወቂ)።

ቸቸረ: ገፈረ፣ ቃመ።

ቸቻሪ: የቸቸረ፣ የሚቸችር (ገፋሪ፣ ቃሚ)።

ቸነነ: ጀነነ፣ አኰራ፣ ቈነነ፣ አጓደደ። ወነገ፣ ወሰጠ።

ቸነኔ/ቸናና/ችንን: የተቸነነ (ጅንን፣ ቍንን)። የተወነገ (ውንግ)።

ቸነከረ (ከነከረ፡ ተከለ): ሰመረ፣ በችንካር ከእንጨት ጋራ ወጋ፣ መታ፣ አያያዘ፣ አጣበቀ፣ አናኘ፣ አነከረ።

ቸነፈር (ከሰነፈረ): የበሽታ ስም፣ ዕልቂት፣ መቅሰፍት፣ ከጦርነት በኋላ የሚመጣ፣ ሰውን እያናፈረ ቶሎ የሚገድል ሕመም። (በግእዝ ብድብድ ይባላል)። ምሳሌ: "ሀባ ቸነፈር" እንዲሉ። (ዕን ፫፡ ፭፡ ማቴ ፳፱፡ ፯)።

ቸናኝ: የቸነነ፣ የሚቸንን (ጀናኝ፣ ቈናኝ)።

ቸንማ: ከርሳስ የተበጀ፣ የገበጣ ጠጠር።

ቸንቧ ቸንቧ አለ: በጭርቅ በጭርቅ አለ።

ቸንቻም (ቸንቻሞች): ድዳም፣ ቸንቹ። የዓፈር ከንፈር።

ቸንች: ድድ፣ የድድ መስመር።

ቸንካሪ: የቸነከረ፣ የሚቸነክር።

ቸከ (ከስሕከ): ኣደፈ፣ ለመመ፣ ደገደገ።

ቸከለ (የግእዝ): ቸከለና ቸኰለ የአማርኛ ናቸው። ቀበቀበ፣ ከሰመ፣ እመሬት ኣገባ፣ ሻጠ፣ ወተፈ፣ ሸጐጠ፣ አቆመ (፩ኛ ቆሮንቶስ፡ ፫፡ ፮)።

ቸከቸከ: ውኃ ነቀሰ፣ ጠቀጠቀ።

ቸካይ: የቸከለ፣ የሚቸል (ቀብቃቢ)።

ቸክ አደረገ: ጠቅ አደረገ።

ቸክ አደረገ: ጠቅ አደረገ።

ቸክ: ውግት።

ቸኰለ: ጠደፈ፣ ፈጠነ (በሥራ፣ በነገር)። (ተረት): "የቸኰለች አፍሳ ለቀመች።"

ቸኰል (የሰው ስም): "ቶሎ ተወለደ" ማለት ነው።

ቸኳይ (ቸኳዮች): የሚቸኵል፣ ጠዳፊ።

ቸው (የሩቆች ወንዶችና ሴቶች ዝርዝር): ምሳሌ: "እሱ እነሱን ዐወቃቸው፡ ወደዳቸው።" (ጥሬ ሲገባ) "ቤታቸው፡ ሥራቸው።"

ቸገረ: ጠፋ፣ ታጣ፣ ጨነቀ፣ ተሳነ። (ተረት): "የቸገረው እርጉዝ ያገባል፡ የባሰበት እመጫት።" (ተገረን አስተውል)።

ቸጋሪ: የቸገረ፣ የሚቸግር (ልብስ፣ ጕርሥ)።

ቸግሮ: ገዶ፣ ጨንቆ፣ ተስኖ።

ቸፈረ (ከሰሰፈረ): ቃመ፣ በአፍ መላስ።

ቸፈቸፈ (ከሰተፈተፈ): ጨቀጨቀ፣ ጨፈጨፈ፣ ሸፈሸፈ። አዠ፣ አካፋ (አደረገ)።

ቸፈቸፍ: ጨፈጨፍ።

ቸፈነነ (ከሰቸነነ): ጀነነ፣ አኰራ።

ቸፈገ (ከሰጸፈቀ): ፈተ፣ ጠቀጠቀ፣ አቀራረበ፣ አበዛ፣ ጅብ አደረገ።

ቸፋሪ: የቸፈረ፣ የሚቸፍር (ቃሚ)።

ቸፋፈር: እቃቃም፣ መቸፈር።

ቸፍቻፊ (ተፍታፊ): የቸፈቸፈ፣ የሚቸፈችፍ (ጨቅጫቂ፣ ፍረ)።

ቸፍቻፋ: ጨቅጫቃ፣ ነገረኛ።

ቹ (ቁ): (የሩቅ ወንድ ዝርዝር) በብዙዎች ስም መጨረሻ የሚነዝር።

ቺን (የአገር/የነገድ ስም): ሺን። (ዝርዝር) "እኛ" የሚሉ ወንዶችና ሴቶች፡ የአንቀጽና የጥሬ ዝርዝር። ምሳሌ: "እሷ እኛን ዐወቀችን፡ ዐይናችን፡ ዦሯችን።"

ቺኮሮ: የተክል ስም፣ የባሕር አገር ተክል ነው።

ቻ (ቅጥያ): በስም መጨረሻ ላይ እየገባ ምእላድ የሚሆን። ትርጓሜውም ዓይነትንና ሁኔታን ያሳያል። ምሳሌ: ዳር፡ - ዳርቻ፣ ዐፈር፡ - ዐፈርቻ፣ ፀረም፡ - ዐራሙቻ፣ ሥር፡ - ሥርቻ፣ ጥል፡ - ጥላቻ።

ቻለ (ክህለ): ተሸከመ፣ ወሰነ፣ ያዘ፣ አጻመረ፣ ጨረሰ፣ ማሰ።

ቻል (ከሃል): (በሴት ልጅ ላይ) "አትተው"፡ "ሚስት አድርግ"። (ለለፈና ለደፈረ ልጃገረድ ይነገራል)። ዐሥረ ፈጅ ጋን።

ቻመ: ቃመ (ቸፈረን እይ)።

ቻቻታ: ጩኸት (ቻቻ)። የጉባኤ ጩኸት።

ቻቻቼ: ከላይ ካለው ጋር ተመሳሳይ፣ ጩኸት (ቻቻ)።

ቻች (ከሰተሐተ): ታናሽ ጥዋ፣ የመንተል ዓይነት። (መስቴን፣ ቡይትንና በግራትን ተመልከት)።

ቻይ (ከሃሊ): የቻለ፣ የሚችል፣ ተሸካሚ፣ ወሳኝ፣ ታጋሽ፣ ልበ ሰፊ፣ ነገር ዐላፊ፣ ቻይ ተክልሻይ።

ቻይ: የሚችል (ቻለን እይ)።

ቼ (ኧዬ): (ዝርዝር) "እኔ" ለሚሉ ወንድና ሴት ባለቤትነትን የሚያሳይ። ምሳሌ: ላሞች፡ - ላሞቼ (የኔ ላሞች)፣ ፈረሶች፡ - ፈረሶቼ (የኔ ፈረሶች)። (ቃለ ምልልስ) ፈረስን ለመከልከል፣ ለመንዳትና ለመጋለብ የሚነገር ቃል። ምሳሌ: "ቼ ፈረሴ ቍና ገብሴ" እንዲሉ ልጆች።

ቼ በለው (ዜማ): የክራር መቺ ዘፈን አዝማች።

ቼ ቼ ቼ (የፈረስ ምስጋና): ሰንጋ ምት በማሲንቆ። "ና ቼ ቼ ቼ ቼ ና ቼ ቼ ቼ ቼ" (ከፈረሰኞች የምናውቃቸው በሻኽ አቦዬ፣ ኀይሌ አንዳርጋቸው)። (ቼቼን እይ)።

ቼቼ አለ: አዘለ፣ በዠርባ ተሸከመ (ቼን ተመልከት)።

ቼቼ: ማዘል፣ እንቡቡ በታች መኾን።

ቼክ: ልዩ ወረቀት፣ ከባንክ ገንዘብ ማዘዣ።

ች (ቅጥያ): ስምን ለማብዛት የሚውል፣ "ዎች" ማለት ነው። (ቅጥያ) ለሩቅ ሴት የዘማችና የነባር ግስ ዝርዝር።

ችሃ (የአገር/የነገድ ስም): ከሰባት ቤት ጕራጌ አንዱ ችሃ ይባላል።

ችለሳ: ክንበላ፣ ግልበጣ።

ችለሳ: ክንበላ፣ ግልበጣ።

ችላ ባይ: ችላ የሚል፣ ቸልተኛ፣ ሀኪተኛ።

ችላ አለ: ቸል አለ፣ ተከየ።

ችላ አይቶ: እንዳላዩ፣ ሰምቶ እንዳላሰሙ መኾን። ምሳሌ: "መግዛት ቢያምርኽ ችላ፡ ጥጋብ ቢያምርሽ ጠላ" እንዲሉ።

ችላ: ቸል፣ ተወት፣ ሀኬት።

ችልስ ችልስ አለ: ፍስስ ፍስስ አለ።

ችልስ አለ: ግልብጥ አለ፣ ተቸለሰ።

ችልስ አደረገ: ድፍት አደረገ፣ ቸለስ አለ።

ችሎተኛ (ችሎተኞች): በችሎት የሚቀመጥ፣ ነገረተኛ።

ችሎታ: የሥራ ዕውቀት።

ችሎት (ክሂሎሁ): ታግምት። (ክሂሎት) ዳኝነት፣ ሙግት፣ ክርክር። (የዳኝነት ሥራ ብዙ ትዕግሥትና ዕውቀት ስለሚፈልግ ችሎት መቻል ተባለ)። ሥልጣን፣ መብት። (ለዜና ፳፱፡ ፲፩፡ ዮሐ ፲፡ ፲፰)። ሸንጎ፣ አደባባይ፣ ዐውድ።

ችሎት ተመለሰ: ዳኛ ተነሣ፣ ጉባኤው ተበተነ።

ችሎቶች: ሥልጣኖች፣ መብቶች።

ችምችም ለፎ: ብዙ ሰራዊት (ለፎን ተመልከት)። ዘንጋዳ አበቃቀሉ፣ ብዛት ያለው።

ችምችም አለ: በዝቶ ታየ።

ችምችም ያለ: ጭፍቅ፣ ችፍግ ያለ።

ችምችም: የተቸመቸመ፣ ችርችም፣ ስለት መንደር፣ ብዙ ጦር።

ችምችሞ: ብዙ ዓይነት ምግብ።

ችሰራ: ድንሰራ።

ችስ አለ: ፍም ወይም ትኩስ ቈሎ ውሃ በገባበት ጊዜ የጪስ የላበት ድምፅ አሰማ።

ችስር አለ: ድንስር አለ፣ ተቸሰረ።

ችስችሳ: የቈላ ወይም የበረሓ ጕንዳን ምሥል (ሺሾ)።

ችርቸራ: መቸርቸር።

ችርቻሪ/ችርቻሮ: ዝርዘራ፣ ብተና፣ ትንተና፣ የብትን፣ የትንትን ዕቃ አሻሻጥ።

ችርችም አለ: ጥርስ አለ።

ችርችም: የተቸረቸመ፣ ስብር፣ ሽርፍ።

ችርንችር: አራት ማእዘን ያለው እንፊት፣ በትረ ሙሴ።

ችሮታ (ኂሩት): "አገኘዋለሁ፡ ይመለስልኛል" የማይባል ስጦታ፣ ቸርነት።

ችብቸባ: ውቂያ፣ ጭብጨባ።

ችቦ: የጭራሮ መብራት፣ ዳቦት፣ ቲሃ።

ችቸራ: የመቸቸር ኹኔታ።

ችችር: የተቸቸረ፣ የተገፈረ፣ በጕንጭ ውስጥ ያለ ጥፊ።

ችንች: ሽንቶ፣ ስንክ ነጭ። (አባ ጨዓረ) ከመከር በኋላ የእንቡስንና የትለምን ዛፍ ቅጠል ከታች እስከ ላይ በልቶ የሚስ።

ችንከራ: የመቸንከር ሥራ።

ችንካር (ችንካሮች): አራት ማዕዘን ያለው የዱሮ ምስማር። (ልብ) ውጋት። በቁመትም በውፍረትም ከዛሬው ይበልጣል። (በግእዝ ቀኖት ይባላል)። (ኢሳ ፳፪፡ ፳፭)። (ማዕድን) ከድንጋይ የሚገኝ፡ መጣብቅ (ነው)። የተሠራውን ወይም የተሰበረውን የነሓስና የመዳብ፣ የብርና የወርቅ ዕቃ ጥቂት ክብረ ሰማይ ተጨምሮበት ማያያዣ፡ ማገናኛ። ሳንቃን ከሳንቃ የሚያገናኝ ውስጣዊ የእንጨት ቅርቃር (ሰፊና ቀን)። (ዘፀ ፳፮፡ ፲፯)።

ችንክር: የተቸነከረ፣ የተወጋ፣ የተጣበቀ። ቍንወት ብረት (የጌታችን እጅና እግር)።

ችኩል (ችኩሎች): የቸኰለ፣ ጥዱፍ (መክ ፯፡ ፱፡ ፪ጢሞ ፫፡ ፬)። ምሳሌ: "የዥብ ችኩል ቀንድ ይነክሳል" እንዲሉ።

ችኩልነት: ጥዱፍነት።

ችካል: የእንጨት፣ የብረት ቅብቃብ (መሳ ፭፡ ፳፮)።

ችካሎች: ቅብቃቦች (ዘኍ ፬፡ ፴፪)።

ችካም: በጥርሱ ላይ ችክ ያለበት፣ የበዛበት።

ችክ (ችኽ): የጥርስ እድፍ፣ ልማም፣ ስሓ፣ ሳካ።

ችክ ምንችክ አለ: ሞዘዘ (መነቸከን እይ)።

ችክ አለ: ሙዝዝ አለ።

ችክ: የብስ ስም።

ችክል: የተቸከለ፣ የተቀበቀበ፣ ቅብቅብ።

ችክታ: ያፍላ፣ የውበት ተቃራኒ፣ አለማማር፣ የፊት መብረድ፣ ችክ ማለት።

ችኮ: ሞዛዛ፣ ዝኝ፣ መንቻካ።

ችኰላ: ጥድፊያ፣ ፍጥነት (ዘዳ ፲፮፡ ፫፡ ገላ ፮፡ ፩)።

ችኹ: (የቅርቦች ወንዶችና ሴቶች የአንቀጽና የስም ዝርዝር) ምሳሌ: "እሱ እናንተን ዐወቃችኹ፡ እጃችኹ፡ እግራችኹ።"

ችጉር: የተቸገረ፣ ችጋረኛ፣ ራብተኛ፣ ዕርዝተኛ። (ጥቸ) መቸገር: መጨነቅ፡ ማጣት፡ መራብ፡ መጠማት፡ መታረዝ።

ችጋረኛ (ችጋረኞች): ራብተኛ፣ ቀጠና የያዘው ሰው፣ ይልሰው ይቀምሰው የሌለው (መዝ ፱፡ ፲፰፣ ፲፡ ፰፣ ፬፣ ፱፡ ፱፣ ፲፪፣ ፻፪፡ ፲፯፡ ኢሳ ፴፪፡ ፯)።

ችጋር: ራብ፣ ጠኔ (ምሳ ፯፡ ፲፩)።

ችግ (ቃለ ምልልስ): በግን ለመከልከል የሚነገር ቃል ነው። "ዘሩ ሸገገ ነው።"

ችግ አለ: ከለከለ፣ መለሰ (በግን)።

ችግረኛ (ችግረኞች): የተቸገረ፣ ችግር የገባው፣ የጸናበት፣ ድኻ።

ችግሬ: የችግር፣ መናኛ ሥራ፣ ልብስ፣ ጣራ ሥሥ (የፈረንጅ ምላጭ)።

ችግር አለው: ጨነቀው፣ ጠበበው፣ የሚያደርገውን ዐጣ።

ችግር: ዕጦት፣ የመፍቀድ ጥፋት (አማረን እይ)።

ችግኝ (ከተገነ): የሣር፣ የቅጠል፣ የዛፍ፣ የተክል ፍል (ከላይ በዳስ፣ ከታች በጀጐል የሚተገን)። (ቍኝንና ጭጕኝን ተመልከት)።

ችፌ (ችፋዊ): የቍስል ስም፣ ኹል ጊዜ የሚያዥ፣ የወፈፍ ዓይነት ቍስል፣ አልፎ አልፎ ሽፍ የሚል። (ዘዳ ፳፰፡ ፳፯፡ ዘሌ ፲፬፡ ፶፬)። መድኀኒቱም የተወቀጠ ኮሶ በማር ለውሶ መቀባትና ቅጠል ለጥፎ በራቅ ማሰር ነው።

ችፌ: ቍስል ነው። ቸፈቸፈ (ማለት ነው)።

ችፍ ችፍ አለ: ጭፍጭፍ፣ ክፍክፍ አለ (በረቂቅ ዘ)።

ችፍ አለ: እዥ አለ፣ እሳየ ሸፈ።

ችፍ: ሐሩር፣ ረቂቅ፣ ዕከክ።

ችፍርግ (ከሰቸፈገ): ቁመተ ወርቅ፣ ጸጽቀ፣ ብዙ ዕንጨት፣ ችፍግ፣ ሥሯጽ ነው።

ችፍችፋም: ጭቅጭቃም፣ ንዝንዛም።

ችፍችፍ: ጭቅጭቅ፣ ንዝንዝ።

ችፍግ (ጽፉቅ): የተቸፈገ፣ ጭፍቅ፣ ጥቅጥቅ (ዱር) (መዝ ፲፡ ፱፡ ኤር ፬፡ ፯፡ ሕዝ ፲፱፡ ፸፮)።

ችፍግ አለ (ከሰተጸፍቀ): ጥቅጥቅ አለ፣ ደን፣ ምሣ ኾነ።

ችፍግነት: ጥቅጥቅነት (ኢሳ ፲፡ ፴፬፡ ሕዝ ፴፩፡ ፫)።

ቿ (ችዋ): (የሩቅ ሴት ዝርዝር) ምሳሌ: "ቤቶች፡ - ቤቶቿ (የርሷ ቤቶች)፣ ላሞች፡ - ላሞቿ (የርሷ ላሞች)።"