ጀ

ሀ ለ ሐ መ ሠ ረ ሰ ሸ ቀ በ ተ ቸ ኀ ነ ኘ አ ከ ኸ ወ ዐ ዘ ዠ የ ደ ጀ ገ ጠ ጨ ጰ ጸ ፀ ፈ ፐ

ጀ ፡ የደ፡ ዲቃላ፡ መጨረሻው፡ ደ፡ በ ኾነ፡ ግስ፡ ሳድሱ፡ በሣልስ፡ ቅጽል፡ ጫፍ፡ ራ ብዑ፡ በመስም፡ መድረሻ፡ ይገኛል። (ማስረጃ)፡ ሰገደ፡ ሰጋጅ፡ መስገጃ። ወረደ፡ ወራጅ፡ መው ረጃ። ወለደ፡ ወላጅ፡ መውለጃ። ባረብኛና፡ ባማር ኛም፡ የቱ፡ ወራሽ፡ ወይም፡ ተለዋጭ፡ ሲኾን፡ (ማስረጃ)፡ ገገረ፡ ጀጀረ፡ ደረገ፡ ደረጀ፡ ሰረገ፡ ሰረጀ፡ ገነነ፡ ጀነነ፡ ገረፈ፡ ግራፍ፡ (ጅራፍ)፡ ወን ጌል፡ ወንጀል፡ ማለቱን፡ ያሳያል። ዐረብም፡ ገነት፡ ሲል፡ ጀነት፡ ጋኔን፡ ሲል፡ ጅን፡ ይላል። ጃንን፡ እይ።

ጀለ፡ ቄለ፡ ሰነፈ፡ ደነቈረ፡ ተሞኘ፡ እንደ፡ ልጅ፡ ኾነ። ዘሩ፡ በግእዝ፡ ዐገለ፡ ነው።

ጀለተ፡ (ዠለተ)፡ አደገ፡ ረዘመ፡ ሰፋ ተንሰራፋ፡ በዛ፡ ናቸ ፣ ያትክልት።

ጀላ ፣ እስኪት፡ ነዊኅ።

ጀሌ ፣ የግስ፡ ስም አለቃና፡ ጭፍራ፡ የሌ ነው፡ ግስ፡ ና፡ ሻ።

ጀሌ፡ ወረጋ፡ ባዶ፡ እጅ፡ የጦር፡ መግ ሪያ፡ ያሊያዘ፡ ዘማች።

ጀልባ፡ (ዎች)፡ ዐረ፡ ጀለበ፡ ሳበ፡ ጐተተ)፡ ከታች፡ ሳንቃ፡ ከላይ፡ ተራዳና፡ ገ መድ፡ ያለው፡ ባለሸራ፡ ጥንታዊ፡ መርከብ፡ ታንኳ፡ ፍልኳ፡ በባሕር፡ ላይ፡ በነፋስ፡ ኀይል፡ እየተነዳ፡ የሚኼድ፡ ተሳቢ፡ ተጐታች።

ጀልባ፡ ጅልጊ፡ የቈርበት፡ ስልቻ፡ ጭ ልጊ።

ጀመለ፡ (ዐረ)፡ ደመረ፡ ብዙውን፡ አን ድነት፡ አደረገ፡ የቍጥር፡ የዕቃ።

ጀመረ ፣ ወጠነ ፣ ዠመረ።

ጀመሬ፡ (ደመረ) ፣ የቋድ፡ ስም ፣ ዛብ፡ ሥራ።

ጀማ ፣ ዥረት ፣ ዠማ።

ጀምበር/ጀንበር: ፀሓይ።

ጀምጀም ፣ በኦሮ፡ ቤት፡ በሲዳሞ፡ ክፍል ያለ፡ አገር።

ጀረጀፈ፡ (ገረገፈ)፡ ፈጽሞ፡ አረጀ፡ አፈጀ፡ ሸመገለ፡ ሰውነቱ፡ ከበደ። ገረጀፈን፡ ተመ ልከት፡ ከዚህ፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጀር፡ በተጕለት፡ ጫፍ፡ ያለ፡ አገር። ትርጓሜው፡ (ገር)፡ ጣል፡ ማለት፡ ነው።

ጀር፡ በደብረ፡ ሊባኖስ፡ ሰሜን፡ ያለ፡ አገር፡ የቅድስት፡ ሥላሴ፡ መቅደስ፡ የታነጸበት ጀር፡ ገዳም፡ እንዲሉ።

ጀርመኑ፡ ያ፡ ጀርመን።

ጀርመን፡ የነገድ፡ ስም፡ ባውሮጳ፡ ያለ፡ ሕዝብ፡ ከመስኮብ፡ አገር፡ ከወጣ፡ ጎት፡ ከሚ ባል፡ ዘር፡ የወረደ፡ ጥበባዊ፡ ጥበበኛ፡ ነገድ፡ እነ ዲልማንና አንስታይስ፡ የተፈጠሩበት። ሲበዛ፡ ጀር መኖች፡ ይላል።

ጀርመኖቹ፡ እነዚያ፡ ጀርመኖች።

ጀርመኗ፡ ጀርመኒቱ፡ ያች፡ ጀርመን።

ጀርጃፋ፡ የጀረጀፈ፡ ገርጃፋ፡ ሽማግሌ።

ጀሮች፡ የጀር፡ መነኮሳት፡ በጀር፡ የሚ ኖሩ፡ ሰዎች።

ጀበል፡ (ዐረ)፡ የተራራ ' ስም፡ በየመን፡ ያለ፡ ተራራ፡ ጀበል፡ ሐበሽ፡ እንዲል፡ የመናዊ። (ጥላ)

ጀበራ፡ የካህናት፡ ጅብራ፡ የሕዝብ፡ አነጋገር፡ ነው።

ጀበራ፡ ጅብራ፡ (ሮች)፡ የዛፍ፡ ስም፡ ታናሽ፡ ዛፍ፡ ቅጠለ፡ ሰፋፊ፡ ቀጥ፡ ብሎ፡ የሚ ቆም፡ እንደ፡ ጅብራ፡ ተገተረ፡ እንዲሉ።

ጀበርቲ፡ የነገድ፡ ስም፡ ሸማ፡ እየሠራ፡ በትግሬ፡ ውስጥ፡ የሚኖር፡ ሕዝብ።

ጀበና፡ (ገመነ)፡ የቡና፡ ማፍሊያ፡ ከብ ረት፡ የተሠራ፡ ዐንገታም፡ ማሰሮ፡ ከሸክላ፡ የተ በጀ፡ ጡታም፡ ኵስኵስት። ሲበዛ፡ ጀበኖች፡ ይላል።

ጀባ፡ (ዎች)፡ ዘብድው)፡ ባለጠጕር፡ ዳባ፡ ጀንዲ፡ የቈዳ፡ ለምድ።

ጀብ፡ በይፋት፡ ወረዳ፡ ያለ፡ አገር።

ጀብ፡ ውሃ፡ የጀብ፡ ውሃ፡ የጀብ፡ ወ ንዝ።

ጀብ፡ ጀይብ(ዐረ)፡ በቀሚስ፡ በእጀ፡ ጠባብ፡ ውስጥ፡ የተሰፋ፡ ኪስ።

ጀብጀባ ዛፍ፡ ጀጀባ።

ጀቦነ፡ (ገበነ)፡ አለበሰ፡ ደረበ፡ ዐጀለ፡ ሸፈነ።

ጀተሬ ፣ አገዳ ፣ ዠተሬ።

ጀነት፡ (ዐረ)፡ የገነት፡ ስም፡ ገነት።

ጀነቶ፡ ነጭና፡ ቀይ፡ ጠቃጠቆ፡ ድብል ብል፡ ዶቃ።

ጀነነ፡ (ዐረ፡ አሳበደ)፡ አኰራ፡ አስ ታበየ፡ ዝም፡ አሠኘ።

ጀነጀነ፡ (ትግ፡ ጀንጀነ ለገሰ፡ ሰጠ)፡ አብዝቶ፡ አገባ፡ ጨመረ፡ መላ፡ ጠቀጠቀ፡ ረገ ረገ፡ ጐዘጐዘ። ዘሩ፡ ጀነነ፡ ነው።

ጀኒ፡ ቅማንት፡ ያለበት፡ አገር።

ጀናነነ፡ አኰራራ።

ጀናኝ፡ የጀነነ፡ የሚጀንን፡ የሚያኰራ፡ አኵሪ።

ጀንበር፡ (ጃን፡ በርህ)፡ የፀሓይ፡ ስም፡ ፀሓይ፡ ትርጓሜው፡ ትልቅ፡ ብርሃን፡ (ዘፍ፩፡ ፲፯)። ዳግመኛም፡ (በረ፡ ጃን)፡ ሰማያዊ፡ ንጉሥ፡ ባ፬ኛ፡ ቀን፡ ለዓለም፡ የከፈተው፡ በር፡ ያሠኛል። ፫ኛም፡ (ጃን፡ በርህ)፡ የብርሃን፡ ጋን። (የኅዳር፡ ጀንበር)፡ ወረተኛ፡ ሰው፡ (የገና ጀንበር)፡ ቶሎ የሚጠልቅ።

ጀንብ፡ (ዐረ፡ አጠገብ)፡ ከቀርቃባ፡ ጭነት፡ አንደኛው፡ ባንድ፡ ወገን፡ ያለው። ብዙ፡ ጊዜም፡ ጀንብ፡ ለጨው፡ ይነገራል።

ጀንዲ፡ (ዎች)፡ ተንቤን፡ ነት፡ ከጀዲ፡ ሌጦ፡ የተለፋ።

ጀንገደር፡ የሣር፡ ስም፡ በጐዣም፡ የሚ በቅል፡ አበባ፡ ያለው፡ ግራምጣ፡ ለቤት፡ ክዳን፡ ይኾናል። ኋደሬን፡ እይ።

ጀንፎ ፣ የበትር፡ ቀለበት ፣ ዠንፎ።

ጀዐል፡ (ዐረ፡ ጀዐለ፡ ሠራ)፡ በረከት፡ ጥጋብ፡ የሥራ፡ ፍሬ፡ እንዳንራብ፡ ጀዐል፡ እንዳንሠራ፡ በዓል፡ እንዲሉ።

ጀውጃዋ ፣ ዥዡ፡ ገውጋዋ።

ጀዲድ፡ (ዐረ)፡ ዐዲስ " አቡ፡ ጀዲድ፡ እንዲሉ።

ጀጀረ፡ (ገገረ)፡ ምግብ፡ ከለከለ ፣ አላ ስበላም፡ አለ ፣ አወከ፡ ቈሸበ፡ ጀጀበ።

ጀጀበ፡ ጀጀረ፡ ቈሸበ።

ጀጀባ፡ በወንዝ፡ ዳር፡ እንደ፡ ወንዝ፡ አድምቅ፡ የሚበቅል፡ ዛፍ፡ ፍሬው፡ የሚበላ፡ በይፋትና፡ በሐረርጌ፡ አውራጃ፡ በሌላውም፡ አገር፡ ኸሉ፡ ይገኛል፡ ቅዱስ፡ መጽሐፍ፡ ግን፡ ጀብጀባ፡ ይለዋል፡ (ኢዮ፵፡ ፳፪)።

ጀገጀገ ፣ ረዘመ ፣ ዠገዠገ።

ጀገጀገ፡ ድምጥ፡ ሰጠ፡ አሰማ።

ጀገጀግ ፣ ዥማት ፣ ዠገዠግ።

ጀግና ፣ ሐርበኛ ዠግና።

ጀጐለ፡ (ጨጐለ)፡ ካበ፡ ገረገረ፡ ዐጠረ፡ ማገረ፡ ሸመጠጠ። ፪ኛውን፡ ዐቀበ፡ እይ፡ ከዚህ፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጀጐላም ፣ ጀጐል፡ ያለው፡ ባለጀጐል፡ ዐጥራም።

ጀጐል፡ ካብ፡ ግርግር፡ ዐጥር፡ ቅጥር፡ ጨቈን፡ ሽምጥ፡ የቤት፡ ያትክልት፡ ተገን፡ ከለላ።

ጀጐል፡ የውሻ፡ ስም።

ጀጓይ ፣ የጀጐለ፡ የሚጀጕል፡ ማጋሪ፡ ሸምጣጭ።

ጀፈል፡ (ዐረ)፡ የቡና፡ እንቡጥ። ገፈ ልን፡ እይ።

ጀፈጀፈ፡ (ገፈገፈ)፡ በዝቶ፡ በቀለ = ጐነቈለ፡ ለመለመ፡ አቈጠቈጠ፡ (ነሐ፰፡ ፲፭)። ደፈደፈን፡ እይ።

ጀፍጀፎ፡ ቡቃያ፡ ሣር፡ ችግኝ።

ጀፍጃፋ፡ የጀፈጀፈ፡ በዛፍ፡ ላይ፡ የሚ ታይ፡ ብዙ፡ ቅጠል፡ ተገድራ።

ጁኅ ፣ (ዐረ) ፣ በያይነቱ፡ ቀለም፡ የገባ፡ ግምጃ።

ጁህ ፣ ቀለም፡ የገባ፡ ልብስ፣፣ ጁኅ።

ጁሆ፡ ቃብዱ፡ መያዣ።

ጁር፡ (ትግ፡ ወገረ፡ ሰረረ)፡ አውራ፡ በሬ፡ እንዲጠቃና፡ እንዲሰር፡ ከእረኛ፡ የሚነገር፡ ቃል።

ጁባ፡ የኦሮ፡ ቤት፡ ዠማ። ዳዋና፡ ገናሌ ' ዶሎ፡ በሚባል፡ ከተማ፡ ከተጋጠሙ፡ በኋላ፡ ጁባ፡ ይባላሉ።

ጂና፡ የቈዳ፡ ጐመድ፡ ቀለበት፡ መሳይ።

ጃሌ፡ ጃልዬ፡ የሰው፡ ስም፡ ልጄ፡ የኔ፡ ልጅ፡ ማለት፡ ነው። ገበታን፡ እይ።

ጃል፡ (ዕጓል) ፣ የስም፡ ምትክ፡ ልጅ፡ ማለት፡ ነው፡ እባክኸ፡ ና፡ ጃል፡ እንዲሉ። ንኡስ፡ ኣገባብም፡ ይኾናል። ኦሮ፡ ጆሌ፡ የሚለው፡ ከዚህ፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጃል፡ የቀበሌ፡ ስም፡ በደብብ፡ ውስጥ፡ ያለ፡ ወረዳ።

ጃሎ፡ (ኦ፡ ዕጓል)፡ የሽለላ፡ ዘፈን፡ የጦር፡ ልጅ፡ ሐርበኛ፡ ሆይ፡ ማለት፡ ነው፡

ጃሎ፡ መገን፡ ሽለላ፡ ቅርርት። ጋሽኛ ወይም፡ ጋሻ፡ የያዘ፡ ልጅ፡ መገንን፡ ተመልከት።

ጃሎዬ፡ የኔ፡ ጃል፡ ጃሎ፡ ሆዬ። መገን፡ ጃሎዬ፡ ቢል፡ የጃሎዬ፡ ጋሻ፡ ተብሎ፡ ይተረጐ ማል።

ጃስ፡ ለውሻ፡ የሚነገር፡ ትዛዝ፡ ያዝ፡ ንከስ፡ ማለት፡ ነው። ጃስ፡ ኵቲ፡ እንዲል፡ ባላ ገር። ያዘን፡ እይ።

ጃራ፡ በሺዋ፡ ክፍል፡ በይፋት፡ ውስጥ፡ ያለ፡ አገር።

ጃርት ፣ ያውሬ፡ ስም ፣ ዣርት።

ጃቡሳ፡ (ሶች)፡ ኀይለኛ፡ ወንበዴ፡ ቀ ማኛ። ኦሮ፡ ዘንዶ፡ ሲል፡ ጀዌ፡ ቀማኛ፡ ሲል፡ ጀዌሳ፡ የሚለው፡ ከዚህ፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጃን፡ (ትግ፡ ሐባ፡ ጋን)፡ ትልቅ። ከዝ ኆን፡ ዠምሮ፡ የመጠን፡ ለሰውም፡ የማዕርግ፡ ብ ልጫ፡ ላለው፡ ኹሉ፡ ይነገራል።

ጃን፡ (ትግ)፡ ትልቅ፡ ዝንብ።

ጃን፡ (ገነነ)፡ ጋን፡ ታላቅ፡ ገናና፡ ንጉሥ። ጋን፡ ከሸክላ፡ ዕቃ፡ ኹሉ፡ እንዲበልጥ፡ ንጉሥም፡ ከሕዝብ፡ በላይ፡ መኾኑን፡ ያሳያል። ገን፡ ጌኔ፡ ማለት፡ ከጃን፡ ጋራ፡ በሚስጥር፡ አንድ፡ ነው።

ጃን፡ ሐፀና፡ የቀድሞ፡ ዘመን፡ ዳኛ፡ የፍ ርድ፡ ባለሥልጣን፡ ማዕርግ። ንጉሥ፡ አሳደጋት፡ ማለት፡ ነው።

ጃን፡ ሆይ፡ (ጋን፡ ሆይ፡ ዝኆን፡ ሆይ)፡ ትልቅ፡ ገናና፡ ንጉሥ፡ ሆይ። ጃን፡ ሆይ፡ እግዜር፡ ያሳይዎ፡ እንዲል፡ አቤት፡ ባይ፡ ጃን፡ ሆይ፡ የቅርብ፡ ተጠሪ፡ (ሰሚ)፡ ሲኾን፡ በዘመን፡ ብዛት፡ የሩቅ ፣ የስም - ምትክ፡ ኹኖ፡ ይነገራል። ጃን፡ ሆይ፡ ጠሩኝ፡ ጃን፡ ሆይ፡ አነጋገሩኝ፡ እንዲሉ። ጃን፡ ሆይ፡ ማለት፡ የተዠመረው፡ ባጤ፡ ሠርጸ፡ ድንግል፡ ነው፡ ይላሉ፡ ከዚያ፡ በፊት፡ ግን፡ ንጉሥ፡ ደንዞ፡ ይባል፡ ነበር፡ (ታሪከ፡ ሠርጸ፡ ድን ግል)። ደንሶን፡ ተመልከት።

ጃን፡ መራቂ፡ መንግሥትዎን፡ ያስፋ፡ ጠላትዎን፡ ያጥፋ፡ ብሎ፡ ንጉሥን፡ የሚመርቅ።

ጃን፡ ማሰሬ፡ (ማሰሬ፡ ጃን)፡ የቀድሞ፡ ዘመን፡ ፈራጅ፡ የማዕርግ፡ ስም፡ ጣለው፡ ግረፈው፡ የሚል፡ ዳኛ። (ማሰሬ፡ ጃን)፡ የንጉሥ፡ ጅራፍ።

ጃን፡ ማሰሬ፡ በጐንደር፡ ያደባባይ፡ ኢየ ሱስ፡ ሹም፡ ንጉሥ፡ እንዳቡነ፡ ፊልጶስ፡ ዐለንጋ፡ ሰጥቶ፡ የሾመው፡ ማለት፡ ነው። ራቀ፡ ብለኸ፡ ራቅ፡ ማሰሬን፡ እይ፡ ከዚህ፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጃን፡ ማሰሬዎች፡ ዳኞች፡ ፈራጆች።

ጃን፡ ሜዳ፡ (ሜዳ፡ ጃን)፡ የንጉሥ፡ ሜዳ ፣ ንጉሡ፡ የጦር፡ ሰራዊት፡ ሰልፍ፡ የሚያይ በት፡ ከባለሎቹ፡ ጋራ፡ ጉግስ፡ የሚጫወትበት፡ ሜዳ፡ በጐንደርና፡ ባዲስ፡ አበባ፡ ይገኛል። ካ፲፱፻ ፴፫፡ ዓ፡ ም፡ ወዲህ፡ ግን፡ ዐዲሳበቦች፡ ጃን፡ ሆይ፡ ሜዳ፡ ይሉታል፡ ስሕተት፡ ነው። ጃን፡ ሆይ፡ የቅርብ፡ ሰሚ፡ ነውና፡ ዘርፍ፡ አይኾንም።

ጃን፡ ሜዳ፡ ትልቅና፡ ሰፊ፡ ሜዳ፡

ጃን፡ ሥዩም፡ (ሥዩመ፡ ጃን)፡ የን ጉሥ፡ ስም፡ ባ፲፩፻፡ ዓ፡ ም፡ በላስታ፡ የነገሠ፡ የኢትዮጵያ፡ ንጉሥ። ትልቅ፡ ሹም፡ ወይም፡ አባቱ፡ ንጉሥ፡ ዐልጋውን፡ ያወረሰውና የሾመው፡ ተብሎ፡ ይተረጐማል።

ጃን፡ ሸላሚ፡ የንጉሥ፡ አንጥረኛ፡ የዕ ንቍና፡ ያልማዝ፡ የወርቅና፡ የብር፡ ሽልማት፡ ሠ ራተኛ፡ ንጉሥን፡ በብዙ፡ ዐይነት፡ ጌጥ፡ የሚሸል ምና፡ የሚያንቈጠቍጥ፡ ዘውድ፡ የሚያቀዳጅ።

ጃን፡ ተከል፡ የቤተ፡ መንግሥት፡ ዝቅተኛ፡ መኰንን፡ በጐንደር። ጀና፡ ዠ፡ ተወራራ ሾች፡ ስለ፡ ኾኑ፡ ያጤ፡ ዘርዐ፡ ያዕቆብ፡ ታሪክ፡ ዣን፡ ይላል።

ጃን፡ ተከል፡ የጐንደር፡ ንጉሥ፡ ባደባ ባይ፡ ዐልፎ፡ ዐልፎ፡ የተከለው፡ (የሠራው)፡ ረ ዥም፡ የግንብ፡ ዐምድ፡ የበለው፡ ንጉሥ፡ የሚን በረከክበት፡ የሩቁን፡ ማያ፡ መመልከቻ። በግእዝ፡ ማኅፈድ፡ ይባላል።

ጃን፡ ትልቅ፡ ሹም፡ ባለሥልጣን፡ ዳኛ፡ አገረ፡ ገዥ።

ጃን፡ አሞራ፡ የማዕርግ፡ ስም።

ጃን፡ አሞራ፡ ያገር፡ ስም፡ በጐንደር፡ በኩል፡ ያለ፡ አገር፡ ትልቅ፡ አሞራ፡ ማለት፡ ነው።

ጃን፡ አስግድ፡ ባ፲፫፻፡ ዓመተ፡ ምሕ ረት፡ የነበረ፡ የሐበሻ፡ ንጉሥ፡ ትርጓሜው፡ ንጉ ሥን፡ አሰግድ፡ ማለት፡ ነው።

ጃን፡ ደረባ ፣ ስለ፡ ጽድቅ፡ በፈቃዱ፡ ከሴት፡ የራቀ፡ (ማቴ፲፱ - ፲፪)።

ጃን፡ ደረባ፡ (ደረባ፡ ጃን)፡ የንጉሥ፡ ባለል ' ታማኝ፡ ስልብ፡ ሴት፡ ጠባቂ፡ (ኤር፴፰፡ ፯። ኢሳ፡ ፶፮፡ ፫)። ሲበዛ፡ ጃን፡ ደረቦች፡ ይላል፡ (ቍ፬)

ጃን፡ ደረባ፡ በተፈጥሮ፡ ትእምርተ፡ ተባ ዕት፡ ያነሰው፡ የጐደለው፡ ብልቱ፡ የሽንብራ፡ አፍንጫ፡ የሚያኸል፡ ሰው፡

ጃን፡ ደረባ፡ አደረገ፡ (ኀጸወ)፡ ሰለበ፡ ኣባለ፡ ዘርን፡ ቈረጠ፡ ጐመደ።

ጃን፡ ገበር፡ (ገበሬ፡ ጃን)፡ የንጉሥ ' ገበሬ፡ ሑዳድ፡ ዐራሽ።

ጃን ገበር እንዲሉ።

ጃን፡ ገበር፡ ከሠራተኛ፡ ኹሉ፡ የሚበ ልጥ፡ ትልቅ፡ ገበሬ።

ጃን፡ ጥላ፡ (ጥላ፡ ጃን)፡ የንጉሥ፡ ጥላ፡ ከግምጃ፡ ከሐር፡ የተበጀ፡ በክብር፡ ከድባብና፡ ከቀጤማ፡ ጥላ፡ ስለሚበልጥ፡ ጃን፡ ጥላ፡ (ታላቅ፡ ጥላ)፡ ተባለ። (ወርቅ፡ ጃን፡ ጥላ)፡ በወርቅ፡ የተጠ ለፈ፡ የወርቅ፡ መርገፍ፡ ያለው፡

ጃን፡ ጥላ፡ በያይነቱ፡ ቀለም፡ የገባ፡ ተራ፡ ጥላ፡ በዝናምና፡ በፀሓይ፡ ጊዜ፡ የሚያዝ።

ጃን ጥላ ዘረጋ: ወጠረ፣ አጠላ።

ጃን፡ ጥራር፡ (ጃን፡ ጽላል) ፣ ጽላለ፡ ጃን፡ የንጉሥ፡ ጥላ።

ጃን፡ ጥራር፡ (ፅራረ፡ ጃን)፡ የማዕ ርግ፡ ስም፡ የንጉሥ፡ ጥሩር፡ ሹም፡ ያምባሰል፡ ባላባት፡ በዚህ፡ ስም፡ ይጠራል። ጃን፡ ጥራር፡ አስፋው፡ እንዲሉ። ጃን፡ ጠሪ፡ ብለው፡ የሚተረ ጕሙም፡ አሉ። ጠረረንና፡ ፀረረን፡ አስተውል።

ጃን፡ ጥራር፡ ትልቅ፡ ጥራር፡ ጥላነት፡ ያለው።

ጃን፡ ጽራግ፡ (ጽራገ፡ ጃን)፡ የንጉሥ፡ ዐንገት፡ ጌጥ፡ ወይም፡ የጽራግ፡ ሹም። ጽራግን፡ እይ።

ጃንደረባ፡ በዥሮንድ የገንዘብ፡ ሹም፡ (ግብ፡ ሐዋ፰፡ ፳፯)። ደረብን፡ እይ።

ጃንጁላቴ፡ ቍንጯም፡ ወፍ፡ እንድርማ ሚት፡ (ትር፡ መቅ፡ ወን) ጃንጁላቴ፡

ጃኖ፡ (ዎች)፡ በሰፊ፡ ቀይ፡ ጥለት፡ የተሠራ፡ ዝቅዝቅ፡ ልብስ። ድርብን፡ ባሕርን፡ ተመልከት።

ጃኖ፡ የቀይ፡ ጥለት፡ ስም። ጃኖ፡ ጥለት፡ እንዲሉ። ትርጓሜው፡ ትልቆ፡ እንደ፡ ማለት፡ ነው። የቅላቱን፡ ደማቅነት፡ ያሳያል።

ጃዊ፡ የደጃች ውቤ የፈረስ፡ ስም። አባ፡ ጃዊ፡ እንዲሉ።

ጃዊ፡ የጭፍራ፡ ስም፡ በጐንደር፡ መንግ ሥት፡ የነበረ፡ የከተማ፡ ዘበኛ፡ ይኸውም ከግቤ መ ጥቶ፡ በአባይ፡ ዳር፡ የተቀመጠ፡ የኦሮ፡ ነገድ፡ ነው።

ጃዌ (ጁኃዊ)፡ ቀይ፡ ሱቲ፡ ለመሶብ፡ ለሌላውም፡ ዕቃና፡ መሣሪያ፡ ልብስ፡ የሚኾን።

ጃጃ)፡ አንጃጃ፣ አብዝቶ ነዳ፣ አን ጋጋ። ጋጋን እይ።

ጃጃታ ፣ ጋጋታ።

ጃግሬ፡ ጋሻና፡ ሰይፍ፡ ያዥ :ዣ ግሬ።

ጅኁር ፣ (ትግ፡ ሐባ)፡ ትምክሕተኛ፡ ጕረኛ፡ ማለት፡ ነው፡ በግእዝ፡ ዝኁር፡ ይባላል።

ጅሁር ፣ የቀበሌ፡ ስም ፣ ጅኁር።

ጅኁር፡ የቀበሌ፡ ስም፡ የጅሩ፡ አፋፍ።

ጅላዋት ቂል፡ አስተኔ ፣ ጀለ።

ጅላዋት፡ ዝኒ፡ ከማሁ፡ ለጅል፡ ቂል፡ አስተኔ፡ ኀዋትን፡ እይ። ርግጠኛው፡ ቃል፡ (ኀዋተ፡ ጅል)፡ የጅል፡ ወንድሞች፡ (ወንድም)፡ ነው ቈለ፡ ብለኸ፡ ቂልን፡ ተመልከት።

ጅላጅል፡ የጅል ጅል።

ጅል፡ ቂል፡ ሰነፍ፡ ደንቈሮ፡ ሞኝ፡ አላ ዋቂ፡ መጥፎ፡ (መክ፪፡ ፪)።

ጅልነት ፣ ጅል፡ መኾን ፣ ሞኝነት፡ (መ ክ፩፡ ፲፯)።

ጅሎች ፣ ቂሎች፡ ሞኞች፡ (ምሳ፰፡ ፭)

ጅማ፡ በኦሮ፡ ቤት፡ ያለ፡ አገር። ጅማ፡ አባ፡ ጅፋር፡ እንዲሉ።

ጅማ፡ አቅኒው፡ ነው።

ጅም፡ (ዐረ፡ ጀመመ ፣ በዛ)፡ ብዙ ጠጠር፡ በገበጣ፡ ጕድጓድ፡ አንዳንድ፡ ላይ፡ የታ ከበ፡ የተሰበሰበ፡ ስብስብ፡ እክብ። ጅሙ፡ የታ ፈሠ፡ ገበጣ፡ እንዲሉ።

ጅም፡ ታለኝ፡ በጅሜ፡ እጫወታለኹ።

ጅም፡ ታለኸ፡ በጅምኸ፡ ተጫወት።

ጅምላ፡ ድምር፡ መላው፡ ጠቅላላው። በጅምላ፡ ገዛ፡ እንዲሉ።

ጅስ ፣ ኺጂ ጅሥ።

ጅሥ፡ (ጊሢ)፡ ላምን፡ ለመከልከል፡ የሚነገር፡ ቃል፡ ገሥግሽ፡ ኺጂ፡ ማለት፡ ነው። ውስን፡ ተመልከት።

ጅሩ፡ ከ40 ወንዝ በስተግራ ያለ ኣገር።

ጅሪ፡ የጅር ' ወገን።

ጅራፍ፡ (ፎች)፡ ገረፈ፡ ግራፍ)፡ ከጠ ፍር፡ ከልጥ፡ ከቃጫ፡ ከጭረት፡ ከሣር፡ የተበጀና፡ የተገመደ፡ ገበሬ፡ በሬን፡ የሚገርፍበት፡ ንጉሥ፡ ጥፋተኛን፡ የሚቀጣበት፡ እረኛ፡ ለቡሔ፡ የሚያ ጮኸው፡ ግንዶሽ፡ ሶለግ፡ ቍግ፡ እጀታ፡ ዕንጨት፡ ያለው።

ጅር፡ (ገረገረ)፡ የዝንጀሮ፡ መንጋ፡ ባንድ፡ ገመር፡ የሚመራ፡ ሙሊውም፡ ደቦ ሉም።

ጅር: የዝንጀሮ ጓዝ።

ጅርጅር፡ አለ፡ ግርግር፡ አለ፡ ተነ ሣሣ።

ጅበላ፡ ዝኒ፡ ከማሁ፡ ለጀበል፡ በጐዣም፡ አውራጃ፡ ያለ፡ ተራራ። ሙተራና፡ ጅበላ፡ እን ዲሉ።

ጅቡቲ፡ ቴ፡ (እጀ፡ ቡቲ)፡ በህንድ፡ ውቅያኖስ፡ ዳር፡ በምሥራቅ፡ በኩል፡ ያለ፡ የኢትዮ ጵያ፡ ጠረፍ፡ የባሕር፡ ወደብ፡ የመርከብ፡ መቆሚያ፡ ባፄ፡ ምኒልክ፡ ጊዜ፡ ፈረንሳዮች፡ እስከ፡ ደወሌ፡ ቅኚ፡ አድርገው፡ ይዘውታል። እጀ፡ ቡቲ፡ ማ ለት፡ የእፍኝት፡ ዐይን፡ (ኦሮ)። (ግጥም)፡ ፈረ ንጅ፡ ወርዶ፡ ወርዶ፡ ማረፊያው፡ ጅቡቴ፡ ተሠ ራኹ፡ ተቀጣኹ፡ ማረኝ፡ አካላቴ።

ጅቡቲዎች፡ የጅቡቲ፡ ተወላጆች፡ ወ ይም፡ ነዋሪዎች፡ ሰዎች።

ጅቡን፡ የተጀቦነ፡ ዕጅል፡ ሽፍን።

ጅባር፡ ደብር፡ ተራራ። ጀበል፡ ከማ ለት፡ ጋራ፡ አንድ፡ ነው።

ጅብ፡ በቁሙ ፣ ዥብ።

ጅብ፡ አለ፡ (ተጋብአ፡ ገብአ)፡ ተሰ በሰበ፡ ተጠራቀመ፡ ታጀበ፡ ተከማቸ፡ ታከበ፡ አን ድነት፡ ኾነ። ተመለሰ፡ ጸጥ፡ አለ። በጎቹ - ጅብ፡ ብለው፡ ቆመዋል። ነፋሱ፡ ጅብ፡ ብሏል።

ጅብ፡ አደረገ፡ ጸጥ፡ አደረገ፡ ቸፈገ።

ጅብሪ አሞራ ፣ ዥብሪ።

ጅብታ ፣ ጸጥታ ፣ ጅብ፡ አለ።

ጅብታ፡ ጅብ፡ ማለት፡ ርጋታ፡ ጸጥታ።

ጅብና፡ (ግብነት)፡ ያይብ፡ ልጥልጥ፡ ወይም፡ ዶቄት። ፈረንጆች፡ ፍሮማዥ፡ ይሉታል።

ጅኒያም፡ ጋኔናም፡ ጋኔን ' ያደረበት፡ እብድ። በዐረብ፡ መጅኑን፡ ይባላል።

ጅን፡ (ዐረ)፡ ጋኔን፡ ሰይጣን፡ ዛር።

ጅን፡ ዋሻ፡ (የጅን፡ ዋሻ)፡ ከጫ፡ ወንዝ፡ በስተቀኝ፡ ያለ፡ ቀበሌ፡ የታች፡ ወግዳ፡ ክፍል፡ ያማኔል፡ አጥቢያ። ጅን፡ ዋሻ፡ ዐማኔል፡ እንዲሉ።

ጅን፡ የባሕር፡ በሬ፡ የጅን፡ ከብት፡ ዲኖ፡ ከባሕር፡ እየወጣ፡ ሌሊት፡ ሣር፡ የሚበላ፡ ላም፡ የሚሰር፡ የዶባና፡ ያጋዘን፡ ዐይነት። ጅን፡ መባሉ፡ ቀን፡ ባለመታየቱ፡ ነው።

ጅን፡ ጋኔን ጀነነ።

ጅንን፡ (ኖች)፡ የተጀነነ፡ ኵሩ፡ ኵራ ተኛ።

ጅንጅን፡ አለ፡ ግጥም፡ አለ፡ ተጀነጀነ፡

ጅንጅን፡ የተጀነጀነ፡ ምሉ፡ ጥቅጥቅ፡ እንግዳ፡ የጎበጣ፡ ጠጠር።

ጅንግላ፡ (ገንዶራ)፡ የእግር፡ ማሰሪያ፡ ግንድ፡ ያባያ፡ ቀንበር፡ ግንዲላ።

ጅኖች፡ አጋንንት፡ ዛሮች፡ (ኢሳ፲፫፡ ፳፩)።

ጅጀት፡ በዠማና፡ በወንዝ፡ ውስጥ፡ ያለ፡ ኰረት፡ ትልቁም፡ ትንሹም፡ እንደ፡ ጕዝጓዝ፡ ኹኖ፡ ውሃ፡ በላዩ፡ የሚተኛበትና፡ የሚያልፍበት። የወጣበት፡ አንቀጽ፡ ዣዣ፡ ስለ፡ ኾነ፡ ዥዠት፡ ሊባልም፡ ይችላል።

ጅጅብ፡ አደረገ፡ ዘጋ፡ የመብልን፡ ፍ ላጎት፡ እራቀ። ፱፡ ሽልጦ፡ ፱፡ ቍና፡ በሶ፡ በልቼ፡ ሆዴን፡ ጅጅብ፡ አርጎኛል፡ እንዳለ፡ ቍንጨ።

ጅጅጋ፡ ያገር፡ ስም፡ በሐረርጌና፡ በው ጋዴ፡ መካከል፡ ያለ፡ አገር። ኦሮና፡ ሱማሌ፡ ግን፡ ጅግጅጋ፡ ይሉታል፡ የሚናድ፡ ፈራሽ፡ ማለት፡ ነው፡ የመሬቱን፡ ልልነት፡ ያሳያል። ይኸውም፡ ኦሮ፡ ጅጌ፡ ፈረሰ፡ ጅግጅጌ፡ ፈራረሰ፡ ከሚለው፡ ቃል፡ የወጣ፡ ነው።

ጅጕል፡ የተጀጐለ፡ የተሸመጠጠ።

ጅጊ፡ ራስ፡ ስሞሽ፡ ብዙ፡ ሰው፡ የሚ ሠራው፡ ግብርና፡ ዕርሻ፡ ቍፋሮ፡ ዐጨዳ፡ ያዝ መራ፡ ሥራ፡ ኹሉ። ዘሩ፡ ዠገዠዥ፡ ነው። ደቦና ፣ ጅጊ'ወንፈልና፡ ዕኚ፡ አንዳንድ፡ ወገን፡ ናቸው።

ጅግል፡ (ደገለለ) ፣ ጨብጥ፡ ቍላን፡ የሚ ደገልል ' የሚያሳብጥ።

ጅግራ ፣ በቁሙ ፣ ዥግራ።

ጅግጅጋ፡ ያገር፡ ስም፡ ጅጅጋ።

ጅግጅግታ፡ የክንፍ፡ የላንፋ፡ የቅጠል፡ የፋፋቴ፡ ድምጥ፡ (ሕዝ፩፡ ፳፬)። ድምፀ፡ ክነፊ ሆሙ፡ ባለው፡ የክንፋቸው፡ ጅግጅግታ፡ እንዲል።

ጅፋር፡ (ኦሮ)፡ ጌጥ፡ ማለት፡ ነው፡ ኣባ፡ ጅፋር፡ እንዲሉ።

ጆቴ፡ የወለጋ፡ ባላባት።

ጆንያ፡ (ዮች)፡ የጭረት፡ የቃጫ፡ ከረ ጢት፡ እንደ፡ ጭልጊ፡ የተሰፋ፡ ትልቁም፡ ትን ሹም።

ጆፌ፡ ላባውና፡ ጠጕሩ፡ የበዛ፡ አሞራ፡ ጥንበ፡ በላ። ጆፌ፡ አሞራ፡ እንዲሉ።

ጆፌ፡ ብዙ፡ ላባ ፣ ጀፈጀፈ።

ጆፍጆፌ፡ ብዛትና፡ ርዝማኔ፡ ያለው፡ ቈንዳላ፡ ጠጕር።